Chùa được xây dựng vào thời nhà Trần (thế kỉ XIII), thờ Phật theo trường phái Đại Thừa. Được gọi là Chùa Gạo bởi vào năm 1237, sau khi An Sinh Vương Trần Liễu được triều đình nhà Trần cắt cho mảnh đất ngũ An (An Phụ, An Bang, An Sinh, An Dưỡng, An Hưng) làm thang mộc ấp, An Sinh Vương đã về đây khai hoang lập ấp, tập trung dân chúng lập làng, lập xóm biến vùng đất có địa hình phức tạp, đồi núi, nhiều thú dữ và đồng cỏ hoang thành mảnh đất trù phú, dân cư đông đúc. An Sinh vương cũng đã cho xây dựng ngôi chùa ngay dưới chân núi An Phụ, nơi có cảnh quan thiên nhiên sơn thủy hữu tình, địa hình bằng phẳng, thoáng mát lại nằm ở vị trí trung tâm của làng để làm nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng cho nhân dân và làm nơi tích trữ lương thảo phát cho dân chúng cứu đói vào những năm mất mùa. Đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ ba (1288), Kinh Môn là một đại bản doanh lớn của Vua Trần nên Chùa Gạo đã được lựa chọn là điểm quan trọng để cất giấu, cung cấp lương thực, thực phẩm cho quân sỹ.
(Chùa Gạo; Nguồn ảnh: Ban Quản lý di tích)Ngôi chùa được xây dựng với quy mô lớn và được trùng tu nhiều lần. Đến thời Nguyễn vẫn còn là một trung tâm Phật giáo lớn trong vùng với nhiều công trình kiến trúc đồ sộ gồm: một ngôi chùa lớn thờ Phật, tam quan, 12 gian nhà rạ, 3 gian phòng khách, 3 gian nhà bếp và một ao lớn. Ngoài thờ Phật, Chùa Gạo còn là cơ sở cách mạng trong kháng chiến chống Pháp: nơi đây đã diễn ra nhiều cuộc họp quan trọng của đội Việt Minh, du kích và cũng là nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa của Đốc Tít. Đến năm 1952, khi thực dân Pháp càn quét An Sinh đã đốt cháy toàn bộ ngôi chùa và làng mạc. Sau năm 1954, do chiến tranh và điều kiện địa phương còn khó khăn nên ngôi chùa vẫn chưa được phục dựng lại. Đến năm 2013, để đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của người dân trong vùng và đặc biệt là phục dựng lại các di tích lịch sử giá trị gắn liền với tên tuổi, cuộc đời của Đức Thánh Phụ An Sinh Vương Trần Liễu và di tích quốc gia đặc biệt Đền Cao An Phụ, được sự quan tâm của lãnh đạo cấp trên, sự ủng hộ đóng góp của nhân dân, phật tử, du khách thập phương và sự quyết tâm của tập thể cán bộ, nhân viên Ban quản lý di tích, ngôi chùa đã được phục dựng lại trên nền đất cũ với quy mô lớn, khuôn viên thoáng mát, sạch sẽ đã thu hút được nhiều du khách, phật tử về tham quan kính lễ trên hành trình về khu di tích Đền Cao An Phụ.
ENGLISH SUBTITILES:
Gạo Pagoda (Kim Son Pagoda) is situated at the foot of An Phụ Mountain in the residential area of Kim Xuyen, An Sinh Ward, Kinh Mon Town, Hai Duong Province.
(Gạo Pagoda; Photo source: Relics Management Board)
Built during the Tran Dynasty (13th century), the pagoda follows the Mahayana Buddhist tradition. It is called Gạo (Rice) Pagoda because in 1237, after An Sinh Vuong Tran Lieu received a land grant for the Five An regions (An Phu, An Bang, An Sinh, An Duong, An Hung) from the Tran dynasty, he established his own fief. An Sinh Vuong developed the land, concentrated the people into villages, and transformed the complex terrain of hills, wild animals, and wasteland into a fertile and densely populated area. An Sinh Vuong also built a temple at the foot of An Phụ Mountain, where the natural landscape is picturesque, the terrain is flat, and it is centrally located in the village to serve as a cultural and religious center for the people. Additionally, it was used as a storage place for food during times of famine. Especially, during the third Mongol invasion in 1288, Kinh Mon was a major military base for King Tran, and Gạo Pagoda was selected as a crucial point to store and supply food for the soldiers.
(Gạo Pagoda; Photo source: Relics Management Board)
The pagoda has been built on a large scale and renovated several times. Even during the Nguyen Dynasty, it remained a major Buddhist center in the region, featuring significant architectural structures, including a large Buddha hall, three gates, twelve houses for monks, three guest houses, three kitchen houses, and a large pond. Aside from being a place of worship, Gạo Pagoda played a role in the revolutionary activities against the French during the resistance war, hosting important meetings for the Viet Minh and guerrilla forces, including the uprising led by Doc Tit.
In 1952, during the raid of the French colonists, An Sinh was ravaged, and the entire pagoda and village were burned down. After 1954, due to the difficulties posed by war and local conditions, the pagoda remained unreconstructed. In 2013, to meet the cultural and spiritual needs of the local people and, especially, to restore historical relics associated with the name and life of Saintly Father An Sinh Vuong Tran Lieu and the special national monument Cao An Phu Temple, with the attention of higher authorities, the contributions of the people, Buddhists, tourists, and the determination of the management committee, the pagoda was reconstructed on its original land with a large scale, spacious grounds, and cleanliness. It has since attracted numerous visitors, pilgrims, and tourists on their journey to the Cao An Phu Temple monument.
-----------------------------------------
Ban Tuyên giáo - Đoàn thanh niên - Ban Quản lý di tích thị xã Kinh Môn, tỉnh Hải Dương.