Đây là 2 di tích lịch sử của huyện Kinh Môn được xét đủ điều kiện đề nghị UBDN tỉnh xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh.
Trong đó: chùa Ninh Xá hay còn có tên gọi khác là chùa Yên Quang được khởi dựng từ rất sớm, là nơi thờ phật theo thiền phái Đại Thường. Đây cũng là cơ sở cách mạng của chính quyền và nhân dân địa phương trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Lễ hội truyền thống được tổ chức trong 2 ngày 14 và 15 tháng 2 âm lịch hàng năm. Hiện nay, chùa còn lưu giữ một số cổ vật có giá trị như: 7 pho tượng và 2 bia đá niên đại thời Nguyễn và một số đồ thờ tự do nhân dân công đức. Tổng diện tích khoanh vùng bảo vệ di tích 1.758,5m2.
Đình Thượng Xá (xã Thượng Quận) là nơi thờ thành hoàng Lý Văn Minh - vị nhân thần có công giúp nhà Trần đánh giặc Nguyên Mông thế kỷ thứ 13. Ngoài ra, theo nội dung tấm bia “Phụng tự hậu thần bi ký” do tiến sĩ cập đệ đệ tam danh khoa Ất Sửu hiện lưu giữ tại di tích cho thấy, Đình còn phối thờ Bản Quận công Nguyễn Công Hằng, người giữ nhiều trọng trách quan trọng triều Lê Trung Hưng, cuối thế kỷ 17 đầu thế kỷ 18 và các cụ có công với làng, với nước. Lễ hội truyền thống đình Thượng Xá từ ngày 10 – 12 tháng 3 âm lịch. Khu lăng mộ quận công Nguyễn Công Hằng cách Đình không xa, được làm bằng chất liệu đá xanh. Tuy nhiên, hiện nay khuôn viên lăng mộ bị thu hẹp lại và đôi nghê đá quý cũng bị thất lạc. Khu di tích còn lưu giữ một số cổ vật, di vật như: 1 bia đá thời Lê và 3 bia đá thời Nguyễn, 6 đạo sắc phong. Tổng diện tích khoanh vùng di tích có: khu vực 1 gồm 824m2; khu vực 2 gồm 193m2.
Trên cơ sở thống nhất hồ sơ khoa học, hồ sơ pháp lý, lãnh đạo Sở văn hóa thể thao du lịch, Bảo tàng tỉnh, lãnh đạo phòng văn hóa và cấp ủy, chính quyền địa phương, Ban quản lý các di tích, đại diện cơ sở thôn và gia đình quận công Nguyễn Công Hằng đã ký kết khoanh vùng bảo vệ di tích. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các sở ngành chức năng của tỉnh đề nghị UBND tỉnh xếp hạng di tích chùa Ninh Xá (xã Lê Ninh) và ĐÌnh Thượng Xá – khu lăng mộ Quận Công (xã Thượng Quận) là di tích lịch sử cấp tỉnh; đồng thời giúp địa phương làm tốt công tác quản lý tổ chức lễ hội, tu bổ tôn tạo di tích sau khi được xếp hạng./.
Thu Xuân - ĐPT