Kinh Môn, mảnh đất địa linh nhân kiệt nổi tiếng với nhiều di tích lịch sử văn hóa danh thắng, trong đó phải kể đến Quần thể di tích quốc gia đặc biệt, khu du lịch An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương, quần thể di tích mang trong mình những giá trị riêng biệt, độc đáo không nơi nào có được.
(Quần thể di tích quốc gia đặc biệt, khu du lịch An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương; Nguồn: Internet)
Dãy núi An Phụ kéo dài 17 km, khởi phát từ phía đông của trung tâm thị xã Kinh Môn đến phía tây giáp sông Kinh Thầy. Tọa lạc trên địa thế cao nhất của dãy núi là ngôi Đền Cao An Phụ có tên chữ “An Phụ Sơn Từ” địa danh đã gắn liền với tên tuổi, cuộc đời và sự nghiệp của bậc “Thánh Phụ Kỳ Vĩ” An Sinh Vương Trần Liễu (1211- 1251), người đã từng “Nhẫn Vi Đại Nghĩa” để nhà Trần được yên ổn trong thời khai cơ và có công giúp triều đình nhà Trần trấn ải vùng Đông Bắc, kiến thiết một cõi Hải Đông thành vùng giàu có và chăm lo cho bách tính trong vùng, đặc biệt là đã có công sinh thành ra Hiển Thánh Trần Hưng Đạo - Người anh hùng dân tộc văn võ song toàn đã ba lần đại thắng quân Nguyên Mông ở thế kỉ XIII.
(Ảnh: Trên đỉnh non thiêng nhìn ra cửa biển; Nguồn: Ban Quản lý di tích)
Cách Đền Cao An Phụ khoảng 300 mét về phía trước và thấp hơn chừng 50 mét là Di tích Tượng Đài Quốc Công Tiết Chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn - công trình kiến trúc nghệ thuật bằng đá xanh ngoài trời lớn nhất Việt Nam cuối thế kỷ XX. Cùng với đó là bức tranh truyện phù điêu đất nung ngoài trời lớn nhất Việt Nam tái hiện lại 3 lần kháng chiến chống quân Nguyên Mông của quân và dân nhà Trần. Cả hai công trình đều được xác lập kỉ lục Guinness Việt Nam năm 2013.
(Nguồn: Tạp chí điện tử Người đưa tin)
Từ đỉnh non thiêng An Phụ nhìn về phía Đông Bắc, Động Kính Chủ thuộc dãy núi Dương Nham như một hòn non bộ khổng lồ giữa mênh mông thung lũng Kinh Thầy. Đây là một danh thắng cổ tích không chỉ nổi tiếng là: “Nam Thiên Đệ Lục Động” (Động đẹp thứ sáu trời Nam), mà còn lưu giữ Bảo Vật Quốc Gia, đó là hệ thống văn bia lớn nhất cả nước với 47 văn bia ma nhai được khắc trên vách động bằng chữ Hán, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ có niên đại từ thế kỷ XIV đến thế kỷ XX, ghi lại những dấu ấn suốt chiều dài lịch sử của đất nước.
(Nguồn: Ban Quản lý di tích)
Nằm bên kia sông Kinh Thầy đối diện với khu núi đá Kính Chủ là ngôi chùa cổ Nhẫm Dương (Thánh Quang Tự) có từ thời nhà Trần. Đây là nơi khai sáng của Thiền phái Tào Động Việt Nam, nơi thờ Phật, thờ 2 Bảo Tháp có đặt xá lị của Đệ Nhất Tổ và Đệ Nhị Tổ Thiền Phái Tào Động và cũng là địa điểm khảo cổ học có giá trị mang tầm quốc tế với số lượng hiện vật dày đặc và quý hiếm có niên đại hàng vạn năm.
(Chùa Nhẫm Dương- phường Duy Tân; Nguồn: Internet)
Với những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, tính độc đáo và quý hiếm, ngày 22/12/2016 quần thể di tích, danh thắng An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương được Thủ Tướng Chính Phủ công nhận là Quần thể di tích cấp quốc gia đặc biệt; năm 2017, hệ thống văn bia ma nhai Động Kính Chủ được công nhận là Bảo Vật Quốc Gia; năm 2021, Quần thể được công nhận là Khu du lịch cấp tỉnh; năm 2022, Lễ hội truyền thống Đền Cao An Phụ được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia.